နိဒါန္း
လူမႈဝန္ထမ္းဦးစီးဌာနသည္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အေျခအေနအရပ္ရပ္တို႕ေၾကာင့္ လူမႈေရးဒုကၡနွင့္ ၾကံဳေတြ႔ေနရသူမ်ားအားကူညီေစာင့္ေရွာက္သည့္ လုပ္ငန္းနွင့္ လူမႈဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကိုအဓိကထား၍ ေဆာင္ရြက္သည့္ ဌာနတစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။ လူမႈေရးျပႆနာမ်ားမေပၚေပါက္ေစေရးအတြက္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္း၊ လူမႈေရးတာဝန္မ်ားကိုေဝမွ်ထမ္းေဆာင္နိုင္မည့္ ပုဂၢိဳလ္မ်ားအားလူထုအတြင္းမွ ေမြးထုတ္ေပးျခင္း၊ လူမႈဖြံ႕ျဖိဳးေရးလုပ္ငန္းမ်ားကိုေဖာ္ထုတ္ေပးျခင္းနွင့္ လူမႈဝန္ထမ္းနည္းလမ္းမ်ားအရကူညီေပးျခင္းစေသာလုပ္ငန္းရပ္မ်ားကိုေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိပါသည္။
ကေလးသူငယ္နွင့္ မိသားစုမ်ား၊ လူငယ္မ်ား၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၊ မသန္စြမ္းသူမ်ား၊ သက္ႀကီးရြယ္အိုမ်ား၊ မူးယစ္ေဆးဝါးသံုးစြဲသူမ်ား၊ လူမႈေရးျပႆနာရွင္ လူတန္းစားအသီးသီးတို႔ကိုကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ ေပးျခင္း၊ ျပန္လည္ထူေထာင္ေပးျခင္းနွင့္ ျပည္သူလူထုအတြင္းမွ ေစတနာရွင္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကလူမႈေရးကိစၥမ်ားကိုပါဝင္ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔ ခိုင္မာစြာပါဝင္ေရးအတြက္ စည္းရံုးျခင္း၊ ကူညီျခင္း၊ ေထာက္ပံ့ျခင္းမ်ားသည္ လူမႈဝန္ထမ္းဦးစီးဌာန၏ အရင္းခံအဓိကတာဝန္ျဖစ္သည္။
ေနာက္ခံသမိုင္း
၁၉၄၇ ခုႏွစ္ လြတ္လပ္ေရးမရမီကာလတြင္ အမ်ိဳးသားယာယီအစိုးရက “အမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္ ကေလးမ်ားတိုးတက္ေရးအဖြဲ႔” ကိုဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္သည္။ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္တြင္ ထိုအဖြဲ႕ကိုအမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္ ကေလးမ်ားေစာင့္ေရွာက္ေရးဌာနဟူ၍ အစိုးရကတိုက္ရိုက္အုပ္ခ်ဳပ္ေသာဌာနအျဖစ္ ေျပာင္းလဲခဲ့သည္။ ၁.၄.၁၉၅၃ ေန႔မွစ၍ က်န္းမာေရးဝန္ႀကီးဌာနလက္ေအာက္တြင္ လူမႈေရးရာႀကီးပြားေရးဌာနဟုေျပာင္းလဲဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ ၁၉၅၃ခုနွစ္၊ စက္တင္ဘာလ (၁၅)ရက္ ေန႔မွစ၍ ကယ္ဆယ္ေရး၊ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားေရးနွင့္ လူမႈဝန္ထမ္းဝန္ႀကီးဌာနေအာက္သို႔ ေရာက္ရွိသည္။ ၁၉၅၃ ခုနွစ္၊ ႏိုဝင္ဘာလ (၂၅)ရက္ေန႔တြင္ လူမႈေရးရာ ႀကီးပြားေရးဌာနအမည္မွ လူမႈဝန္ထမ္းဌာနဟုေျပာင္းလဲေခၚတြင္ခဲ့သည္။ ၁၉၇၂ ခုႏွစ္၊ ျပည္ေထာင္စုဆိုရွယ္လစ္သမၼတ ျမန္မာနိုင္ငံအစိုးရလက္ထက္တြင္ လူမႈဝန္ထမ္းဌာနကို “လူမႈဝန္ထမ္းဦးစီးဌာန”ဟုေျပာင္းလဲေခၚတြင္ခဲ့သည္။ လူမႈဝန္ထမ္းဦးစီးဌာနသည္ ျပည္သူမ်ားအားလူမႈေရးဆိုင္ရာအခြင့္အလမ္းမ်ားတန္းတူညီမွ် ရရွိေစမႈကိုအေျခခံေသာလူမႈဝန္ထမ္းလုပ္ငန္းဆိုင္ရာမူဝါဒ၊ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားနွင့္ အညီလုပ္ငန္းတာဝန္မ်ားကိုေဖာ္ေဆာင္လ်က္ရွိသည္။
ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား
(၁) တစ္မ်ိုးသားလံုးက်န္းမာႀကံ႕ခိုင္ေရးနွင့္ ပညာရည္ျမင့္မားေရးဟူသည့္ အမ်ိဳးသားေရးဦးတည္ခ်က္ကိုအေထာက္အကူျဖစ္ေစရန္၊
(၂) လူ့စြမ္းအားအရင္းအျမစ္ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မႈကိုအေထာက္အကူျပဳေစရန္၊
(၃) လူမႈေရးခ်ိဳ႕တဲ့သူမ်ားအားလူမႈဝန္ထမ္းနည္းမ်ားျဖင့္ အကူအညီေပးရန္၊
(၄) မလိုလားအပ္ေသာလူမႈေရးျပႆနာမ်ားမေပၚေပါက္ေစေရးအတြက္ ႀကိဳတင္ ကာကြယ္ေပးရန္၊
(၅) လူမႈေရးတာဝန္မ်ားထမ္းေဆာင္မည့္ ေစတနာ့ဝန္ထမ္းလုပ္သားျပည္သူမ်ားအားစည္းရံုးေဖာ္ထုတ္ရန္၊
(၆) လူမႈေရးဖြံ႕ျဖိဳးမႈလုပ္ငန္းမ်ားေဆာင္ရြက္ေပးျခင္းျဖင့္ နိုင္ငံေတာ္အတြက္ တစ္ဖက္တစ္လမ္းမွ အေထာက္အကူျဖစ္ေစရန္၊
လုပ္ငန္းရပ္မ်ား
(၁) ကေလးသူငယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးလုပ္ငန္း
(၂) ကေလးနွင့္လူငယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးလုပ္ငန္း
(၃) အမ်ိဳးသမီးေစာင့္ေရွာက္ေရးလုပ္ငန္း
(၄) သက္ႀကီးရြယ္အိုေစာင့္ေရွာက္ေရးလုပ္ငန္း
(၅) မသန္စြမ္းသူမ်ား ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးလုပ္ငန္း
(၆) မူးယစ္ေဆးျဖတ္ျပီးသူမ်ား ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးလုပ္ငန္း
(၇) ေစတနာ့ဝန္ထမ္းအဖြဲ႕အစည္းမ်ားအားေထာက္ပံ့ေရးနွင့္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးလုပ္ငန္း
(၈) လူမႈကရုဏာေစာင့္ေရွာက္ေရးလုပ္ငန္း
(၉) လူကုန္ကူးခံရသူမ်ားျပန္လည္လက္ခံေရး၊ ျပန္လည္ဝင္ဆံ့ပါင္းစည္းေရးႏွင့္ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား
(၁၀) လူမႈကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးလုပ္ငန္း။
ဗဟိုခ်က္အျဖစ္ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိသည့္လုပ္ငန္း
(၁) ကေလးသူငယ္အခြင့္အေရးဆိုင္ရာလုပ္ငန္းမ်ား
(၂) အမ်ိဳးသမီးေရးရာေကာ္မတီလုပ္ငန္းမ်ား
(၃) အာဆီယံကေလးသူငယ္ဆိုင္ရာလုပ္ငန္းမ်ား
(၄) အာဆီယံလူငယ္ဆိုင္ရာလုပ္ငန္းမ်ား
(၅) အာဆီယံအမ်ိဳးသမီးေရးရာလုပ္ငန္းမ်ား
(၆) အာဆီယံလူမႈဝန္ထမ္းနွင့္ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား